افتادگی دریچه میترال (که به سندرم کلیک مور مور یا سندرم بارلو نیز شناخته می شود) شایع ترین ناهنجاری دریچه قلب می باشد. این وضعیت در زنان به میزان اندکی شایع تر از مردان است. در مقاله به بررسی کامل آن پرداخته ایم.
افتادگی دریچه میترال چیست و علت بروز آن چه می باشد؟
دریچه میترال یکی از چهار دریچه قلب می باشد. دریچه میترال معمولی حاوی دو برگچه (یا لت) باریک است که در بین دهلیز و بطن چپ قرار گرفته اند.
برگچه های دریچه میترال (که شبیه به چتر نجات هستند) توسط مجموعه ای از رشته ها به نام طناب های وتری به دیواره داخلی بطن چپ متصل می شوند.
هنگامی که بطن ها منقبض می شوند، برگچه های دریچه میترال به آرامی بسته می شوند و از بازگشت جریان خون از بطن چپ به درون دهلیز چپ جلوگیری می کنند. هنگامی که بطن ها به حالت استراحت در می آیند (منبسط می شوند)، دریچه ها باز می شوند تا اجازه دهند خون غنی از اکسیژنی که از ریه ها می آید بطن چپ را پر کند.
در افتادگی دریچه میترال، آپاراتوس میترال (لت های دریچه و طناب های وتری) تحت تاثیر فرایندی به نام تحلیل روی میکسوماتز قرار می گیرند.
در تحلیل روی میکسوماتز، کلاژن که پروتئین ساختاری می باشد شکلی غیر عادی پیدا کرده و سبب ضخیم، بزرگ و حجیم شدن برگچه ها و طناب های وتری می شود. خون به طور معمول توسط دریچه میترال از حفره چپ و بالایی قلب (دهلیز چپ) به حفره چپ و پایینی قلب (بطن چپ) جریان می یابد.
هنگامی که بطن ها منقبض می شوند، قسمت زائد برگچه ها به درون دهلیز چپ (رو به عقب) افتادگی می یابند که گاهی از طریق این مسیر به وجود آمده در دریچه، سبب برگشت خون به درون دهلیز چپ می شوند.
در موارد شدید، برگشت خون در دریچه میترال می تواند به نارسایی قلبی و ضربان های غیر عادی قلب منجر شود. اغلب افراد از ابتلای خود به افتادگی دریچه میترال بی اطلاع هستند. هر چند که، برخی دیگر ممکن است شماری از علائم را تجربه کنند.
با اینکه علت دقیق سندرم افتادگی دریچه میترال ناشناخته است، این وضعیت ارتباطی قوی با وراثت است. افرادی از خانواده که تحت تاثیر این عارضه قرار می گیرند معمولا بلند قد، لاغر و راست قامت هستند که دست ها و انگشتانی کشیده نیز دارند.
افتادگی دریچه میترال در زنان ۲۰ تا ۴۰ ساله بیشتر شایع است اما با این حال، در مردان نیز اتفاق می افتد. به دلایلی نه چندان روشن، افرادی که به افتادگی خفیف دریچه میترال مبتلا هستند نسبت به افرادی که به نوع شدید آن ابتلا دارند (نیازمند جراحی هستند) علائم بیشتری را بروز می دهند. افراد مبتلا به افتادگی شدید دریچه میترال به ندرت علائمی را بروز می دهند که سبب تحت تاثیر قرار گرفتن کل بدن می شود.
درمان افتادگی دریچه میترال چیست؟
اکثریت افراد مبتلا به افتادگی دریچه میترال پیش بینی بهبود بسیار خوبی داشته و هیچ نیازی به درمان ندارند. انجام آزمایشات روتین از جمله نوار قلب هر چند سال یکبار می تواند برای این افراد کافی باشد.
پس زده شدن خون به وسیله دریچه میترال در بیماران مبتلا به افتادگی دریچه میترال می تواند به نارسایی قلبی، بزرگی قلب و غیر عادی شدن ضربان قلب ختم شود. بنابراین، بیمارانی که هم به افتادگی دریچه میترال و هم به پس زده شدن خون مبتلا می باشند معمولا به صورت هر ساله معاینه می شوند.
یک عارضه نادر اما جدی افتادگی دریچه میترال اندوکاردیت (عفونت دریچه یا نشت دریچه) است. به همین دلیل، معمولا برای افراد مبتلا به افتادگی دریچه میترال قبل از انجام هر گونه فرایندی که در آن احتمال ورود باکتری به جریان خون وجود دارد، آنتی بیوتیک تجویز می کنند.
نمونه ای از این فرایند ها فرایندهای معمول دندانپزشکی، جراحی های کوچک و فرایندهایی با احتمال آسیب رساندن به بافت های بدن مانند کولونوسکوپی، آزمایشات مختص به زنان و مجاری ادراری می باشند.
نمونه آنتی بیوتیک های استفاده شده شامل شکل خوراکی آموکسی سیلین، اریترومایسین و شکل درون ماهیچه ای و داخل وریدی آمپی سیلین، جنتامایسین و ونکومایسین می باشد.
افراد مبتلا به افتادگی شدید دریچه قلب، ضربان غیر عادی قلب، حملات غش، تپش قلب قابل ملاحظه، درد قفسه سینه و حملات اضطراب ممکن است به دارو نیاز داشته باشند.
داروهای بتا بلاکر مانند آتنولول (تنورمین)، متوپرولول (لوپرسور) و پرانولول (ایندرال) داروهای مورد استفاده هستند. این دارو ها با افزایش اندازه بطن چپ و به تبع آن کاهش درجه افتادگی دریچه اثر خود را اعمال می کنند.
داروهای کلسیم بلاکر مانند وراپامیل (کالان) و دیلتیازم (کاردیزم) در افرادی که تحمل مصرف داروهای بتا بلاکر را ندارند مفید می باشند.
جراحی افتادگی دریچه میترال موثر است؟
اغلب بیماران مبتلا به افتادگی دریچه میترال به هیچگونه درمانی نیاز نداشته و یا با دارو های خوراکی درمان می شوند. پیش بینی بهبودی این افراد معمولا خوب است.
جراحی جهت ترمیم یا تعویض دریچه میترال به ندرت نیاز است. افرادی که نیاز به جراحی دارند معمولا پس زده شدن خون توسط دریچه میترال در آنها شدید بوده و این وضعیت بدتر شدن نارسایی قلب و بزرگ شدن مداوم آن را سبب می شود.
به ندرت پاره شدن یک طناب وتری یا بیشتر، می تواند سبب پس زده شدن شدید و ناگهانی خون توسط دریچه میترال و نارسایی قلبی نیازمند به جراحی شود. هنگام جراحی برای رفع پس زده شدن خون توسط دریچه میترال در صورتی که امکان آن وجود داشته باشد جراحی ترمیم دریچه نسبت به تعویض آن ارجحیت دارد.
پس از تعویض دریچه میترال، مصرف مادام العمر داروهای رقیق کننده خون جهت جلوگیری از تشکیل لخته بر روی دریچه های مصنوعی ضروری می باشد. پس از ترمیم دریچه میترال، نیازی به مصرف داروهای رقیق کننده خون نیست.
به دلیل میزان موفقیتی که عمل ترمیم دریچه دارد، جهت کاهش خطر بروز ضربان های غیر عادی قلب، نارسایی قلب و مرگ این عمل زودتر از موقع لازم در افراد مبتلا به پس زده شدن خون توسط دریچه میترال انجام می شود.
علائم و نشانه های افتادگی دریچه میترال چیست؟
اکثر افراد مبتلا به افتادگی دریچه میترال علائمی ندارند با این حال، افرادی که علائم را داشته و از آنها شکایت دارند ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
☑ با اینکه علت آن روشن نیست اما خستگی شایع ترین علامت افتادگی دریچه میترال است. افراد مبتلا به افتادگی دریچه میترال ممکن است در سیستم عصبی خود مختار بدنشان که ضربان قلب و تنفس را تنظیم می کند ناهماهنگی هایی داشته باشند. این ناهماهنگی ها می توانند در حین ورزش سبب اکسیژن رسانی ناکافی خون به عضلات در حال فعالیت شود که در نتیجه آن خستگی به وجود می آید.
☑ تپش قلب احساسی است که در هنگام تپیدن قلب به طور نامنظم یا سریع در فرد اتفاق می افتد. در بسیاری از افرادی که به افتادگی دریچه میترال مبتلا هستند تپش قلب بی خطر است. ناهنجاری های بالقوه و جدی در ضربان قلب به ندرت می توانند زمینه ساز ایجاد تپش قلب شوند که در آن صورت نیازمند معاینه و درمان بیشتر می باشند.
☑ درد های شدید قفسه سینه که می توانند مداوم باشند. برخلاف آنژین و درد قفسه سینه، افتادگی دریچه میترال به ندرت در حین یا بعد از ورزش کردن اتفاق می افتد که در آن صورت ممکن است به نیتروگلیسرین نیز جواب ندهد.
☑ اضطراب، حمله های وحشت و افسردگی می توانند با افتادگی دریچه میترال در ارتباط باشند. باور بر این است که این علائم همانند خستگی به ناهماهنگی هایی در سیستم عصبی خود مختار مربوط هستند.
☑ سردرد های میگرنی نیز گاها به افتادگی دریچه میترال ارتباط داده می شوند. سردرد های میگرنی احتمالا به کنترل غیر عادی قطر عروق خونی مغز توسط سیستم عصبی خود مختار مربوط می شود.
☑ ادم ریوی معمولا هنگامی اتفاق می افتد که مایع درون عروق خونی به درون ریه ها و خارج از عروق نشت می کند که این وضعیت سبب تورم بافت های اطراف می شود.
اغلب شدت علائم در افراد مبتلا به افتادگی دریچه میترال با میزان ناهنجاری در قلب رابطه معکوس دارد.
افتادگی دریچه میترال چگونه تشخیص داده می شود؟
معایناتی که از بیماران صورت گرفته است بیانگر یافته ها و مشخصاتی منحصر به فرد در ارتباط با افتادگی دریچه میترال می باشد. اگر گوشی پزشکی بر روی قلب بیمار قرار داده شود، بلافاصله پس از انقباض بطن صدایی کلیک مانند شنیده می شود.
این صدای کلیک مانند ناشی از بسته شدن برگچه های غیر عادی دریچه در برابر فشار وارد شده از بطن چپ است. اگر در اثر افتادگی دریچه میترال از طریق مجرایی که در دریچه ایجاد می شود بازگشت خون صورت گیرد صدایی ووش مانند را (مور مور) بلافاصله پس از صدای کلیک می توان شنید.
اکوکاردیوگرافی چیست؟
اکوکاردیگرافی (تصویر برداری از قلب به وسیله امواج فراصوت) مفید ترین آزمایش جهت تشخیص افتادگی دریچه میترال است. اکوکاردیگرافی می تواند شدت افتادگی و درجه پس زده شدن خون در دریچه میترال را اندازه گیری نماید.
این آزمایش همچنین می تواند نواحی عفونی بر روی دریچه های غیر عادی را تشخیص دهد. عفونت دریچه قلب اندوکاردیت نام دارد و بسیار نادر است اما به صورت بالقوه یکی از جدی ترین عوارض افتادگی دریچه میترال است.
اکوکاردیوگرافی می تواند تاثیر افتادگی دریچه و پس زده شدن خون بر روی عملکرد عضلات بطن ها را نیز ارزیابی کند. ضربان های غیر عادی و شدید می توانند در بیماران مبتلا به افتادگی دریچه میترال رخ دهند که این ضربان ها سبب تپش قلب می شوند.
پایشگر هولتر ۲۴ ساعته (الکتروکاردیوگرام دینامیک) وسیله ای است که همزمان با اینکه بیمار مشغول به انجام فعالیت های روزانه خود می باشد ضربان قلب او را به طور مداوم ثبت می کند.
ضربان های غیر عادی که در طول این بازه زمانی رخ داده اند ثبت شده و در مراجعه بعدی بررسی خواهند شد. در صورتی که ضربان های غیر عادی هر روز رخ ندهند دستگاه هولتر ممکن است در ثبت ضربان های غیر عادی دچار خطا شود.
سپس یک دستگاه کوچک ((ثبت رخداد)) به این بیماران داده می شود تا آن را به مدت چند هفته به تن کنند. هنگامی که بیمار یک تپش قلب را احساس کرد می تواند دکمه این دستگاه را فشار داده تا ضربان قلب پیش، حین یا پس از یک تپش قلبی ثبت شود.
دکتر محسن صادقی قهرودی استادیار دانشگاه متخصص قلب و عروق و فوق تخصص بالون آنژیوپلاستی و والوپلاستی
