یکی از معمول ترین عوارض عدم کنترل میزان قند خون در افراد دیابتی، درد یا زخم پای دیابتی است که در نتیجه باعث بیشتر شدن آسیب به لایه های زیرین بافت های پوست می شود.
این آسیب ها بیشتر شصت و پنجه ی پا را شامل می شود و حتی می تواند روی استخوان های شما نیز تاثیر منفی بگذارد. بنابراین هر نوع درد یا ناراحتی ای که در پاهایتان احساس می کنید را با متخصص عروق پا درمیان بگذارید تا مطمئن شوید عارضه ی جدی ندارید.
درمان جراحات دیابتی پا و درد آن بستگی به دلایل به وجود آمدن آن ها دارد و گاهی نادیده گرفتن می تواند روی زخم دیابت پا تاثیر گذاشته و و در نهایت منجر به قطع عضو شود.
علائم زخم پای دیابتی چیست؟
از اولین نشانه های زخم پای دیابتی می توان به ترشحاتی اشاره کرد که ممکن است باعث ایجاد لکه روی جوراب و یا حتی کفش هایتان شود و همچنین هر گونه ورم غیر عادی، تحریک یا ناراحتی ،قرمزی یا بوی تند از یک یا هر دو پا می تواند از نشانه های اولیه ی زخم دیابت در پا باشد.
از مهمترین نشانه های قابل مشاهده زخم پای دیابتی می توان به کبودی هایی اشاره کرد که بر اثر کمبود جریان خون سالم در اطراف زخم پدید می آید. این عارضه که دلمه نامیده می شود، ماده ای اسیدی است که باعث خشکی یا سفیدشدگی اطراف زخم می شود و می تواند در اطراف زخم، عفونت و چرک ایجاد کند و باعث بوی بد، درد و بی حسی شود و یا حتی موجب از دست رفتن بافت ها و بروز قانقاریا در بخش و یا حتی همه ی قسمت های پا شود.
این نشانه ها همیشه قابل رویت نیستند و گاهی حتی نشانه های آن تا بعد از بروز عفونت هم دیده نمی شود. بنابراین توصیه می شود هر گونه تغییر رنگ و یا لکه در پوست را با دکتر خود در میان بگذارید . هر گونه درد یا کبودی در اطراف زخم می تواند منجر به پینه بستن و یا متورم شدن زخم شود.
انواع زخم پای دیابتی
دکتر شما احتمال دارد اهمیت و شدت زخم شما را از ۰ تا ۳ درجه بندی کند:
۰- جراحت پای شما هیچ خطری ندارد.
۱- زخم پای دیابتی شما عفونی نیست.
۲- زخم شما عمیق است و دربافت ها و تاندون ها گسترش پیدا کرده است.
۳- زخم پای دیابتی شما گسترده شده و موجب ورم های عفونی گشته است.
علت به وجود آمدن زخم پای دیابتی
اینگونه زخم ها بیشتر به خاطر ضعف در گردش خون (به خاطر وجود بیش از حد قند در خون) به وجود می آید و اغلب موجب آسیب های عصبی، برانگیختگی ،زخم و یا درد در ناحیه پا می شود.
ضعف گردش خون نوعی بیماری آوندی است که در آن خون به اندازه ای که باید و شاید به نسوج پا نمی رسد. ضعف در گردش خون می تواند سبب مشکلات زیادی در روند بهبود زخم شود و از آنجا که سطح بالای گلوکز می تواند پروسه ی درمان یا التیام زخم های عفونی پا را با کندی مواجه کند ،کنترل میزان قند خون بسیار حیاتی است.
بیماران دیابتی نوع ۲ غالبا برای جلوگیری از عفونت در زخم ها با مشکلات بیشتری رو به رو هستند. آسیب های عصبی نیز در این بیماران تاثیرات بلند مدت بیشتری داشته و ممکن است باعث عارضه ی بی حسی در ناحیه ی پاها شود .
آسیب دیدگی عصبی می تواند با سوزش و یا مور مور آغاز شود. این گونه آسیب ها می توانند باعث کاهش حساسیت نسبت به درد در پا ، بی دردی زخم و در نتیجه آسیب های بیشتر شود. همان طور که قبلا اشاره شد این جراحات می توانند به وسیله ی ترشحات یا برآمدگی در سطح پوست شناسایی شوند.
خشکی پوست در بیماران دیابتی بسیار رایج است . پوست شما ممکن است خیلی زود ترک خورده و موجب خونریزی و یا ورم و زخم شود.
زنگ خطر در زخم پای دیابتی
همه بیماران دیابتی با خطر بروز زخم در پا مواجه هستند که می تواند علل مختلفی داشته باشد. بعضی از این علت ها مثل کفش نامناسب یا بی کیفیت یا عدم بهداشت می تواند خطر ابتلا به زخم را در پا افزایش دهد.
درست نگرفتن ناخن های پا، مصرف الکل، مشکلات قلبی، چاقی، استعمال تنباکو و جلوگیری از گردش خون می توانند از دیگر علت های بروز زخم در ناحیه ی پا باشند. زخم پای دیابتی در مردان مسن شایع تر است .
درمان زخم پای دیابتی
برای جلوگیری از زخم در ناحیه ی پا از فشار آوردن به آن خودداری کنید. این روش که به آن برداشتن فشار از پا می گویند، برای همه ی انواع زخم های دیابتی سودمند است . فشار در پیاده روی می تواند موجب عفونت، وخیم شدن و گسترش زخم شود. در افراد سنگین وزن هر چه این فشار بیشتر باشد احتمال تداوم درد بیشتر می شود .
متخصص عروق پا ممکن است پیشنهاد بدهد تا برای محافظت از پاها و جلوگیری از زخم یا ورم در این ناحیه، از کفش، زانوبند و یا پابند های خاص طبی استفاده کنید.
اگر قسمتی از بدنتان در حال کبود شدن است ویا با بی حسی در قسمتی از پا مواجه هستید، حتما آن را با دکتر خود درمیان بگذارید تا زخم های عفونی شما را مداوا کند.
اگر زخم پای دیابتی کهنه شود ممکن است باعث ورم ، عفونت و یا سرایت آن به سایر قسمت های پا گردد که در این صورت گاهی فقط با آنژیوپلاستی، جراحی یا قطع عضو و یا تعویض پوست از دست رفته با پوست مصنوعی قابل درمان خواهد بود.
بیمار باید از ایستادن بر روی پای مبتلا به زخم اجتناب کند. به این کار کاهش بار پا گفته شده و برای تمامی انواع زخم های پای دیابتی مفید است. فشاری که در اثر راه رفتن به پا وارد می شود می تواند سبب بدتر شدن عفونت و گسترش زخم شود. در افرادی که اضافه وزن دارند، فشار اضافی می تواند علت پایدار بودن درد پا باشد. پزشک می تواند استفاده از موارد خاصی را جهت محافظت از پا به بیمار توصیه کند. این موارد شامل گزینه های زیر می شوند:
- کفش های دیابتی
- گچ
- قالب های پا
- پوشش های فشاری
قطعاتی که برای جلوگیری از پینه و میخچه در کفش ها قرار داده می شوند.
پزشکان می توانند زخم های پای دیابتی را به وسیله دبریدمان جدا کنند. دبریدمان به برداشت پوست مرده، اجسام خارجی یا عفونت هایی گفته می شود که می توانند سبب ایجاد زخم شوند.
عفونت عارضه ای جدی از زخم پا می باشد که نیازمند درمان فوری است. همه عفونت ها به روشی یکسان درمان نمی شوند. می توان بافت اطراف زخم را به آزمایشگاه ارسال کرده تا در آنجا تعیین شود چه نوع آنتی بیوتیکی مناسب و مفید می باشد.
در صورتی که پزشک به عفونتی جدی مشکوک باشد، ممکن است انجام یک عکس برداری به وسیله اشعه ایکس را برای جستجوی نشانه های عفونت استخوان توصیه کند. عفونی شدن یک زخم پا می تواند با موارد زیر پیشگیری شود:
- شسشتوی پا
- ضد عفونی کردن پوست اطراف زخم
- خشک نگه داشتن زخم به وسیله تعویض متداول پانسمان
- درمان های آنزیمی
- استفاده از پانسمان های حاوی آلژینات کلسیم برای جلوگیری از رشد باکتری ها
دارو ها
در صورتی که عفونت حتی پس از استفاده از روش های درمانی ضد فشار و پیشگیرانه پیشرفت کرده و گسترش یابد، پزشک می تواند برای درمان زخم بیمار دارو های آنتی بیوتیک، ضد پلاکت و ضد انعقاد را تجویز کند.
بسیاری از این آنتی بیوتیک ها استافیلوکوکوس اورئوس یا بتا همولایتیک استرپتوکوکوس را مورد حمله قرار می دهند. استافیلوکوکوس اورئوس یک باکتری است که به عامل ایجاد کننده عفونت های استافیلوکوکی شناخته می شود. بتا همولایتیک استرپتوکوکوس نیز یک باکتری است که به طور معمول در روده ها یافت می شود.
بیمار باید در ارتباط با دیگر مشکلات سلامتی خود که ممکن است خطر ابتلای او را به باکتری های مضر افزایش دهند با پزشک خود صحبت کند. از جمله این مشکلات می توان به ایدز و مشکلات کبدی اشاره کرد.
روش های درمانی بدون نسخه
روش های درمانی موضعی بسیاری برای مداوای زخم های پا وجود دارند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پانسمان های حاوی نقره یا پماد سولفادیازین نقره
- ژل یا محلول های بی گوانید پلی هگزامتیلن
- ید (چه به صورت بتادین و چه به صورت کادکسومر)
- عسل های درمانی که به صورت روغن یا ژل وجود دارند
فرایند های جراحی
احتمال دارد پزشک به بیمار توصیه کند که برای درمان زخم های خود فرایند های جراحی را پیگیری کند. جراح می تواند به وسیله تراش دادن استخوان یا اصلاح بدشکلی (دفرمیتی) های استخوانی مانند انحراف شست و چکشی شدن انگشت پا به کاهش فشار اطراف زخم کمک کند.
معمولا بیماران برای زخم های خود نیاز به جراحی نخواهند داشت. با این حال، در صورتی که گزینه های درمانی دیگر قادر به بهبود التیام یافتن زخم نبوده و یا نتوانند از پیشرفت عفونت جلوگیری کنند، جراحی می تواند از بدتر شدن زخم یا منجر شدن آن به قطع عضو جلوگیری کند.
دکتر محسن صادقی قهرودی استادیار دانشگاه متخصص قلب و عروق و فوق تخصص بالون آنژیوپلاستی و والوپلاستی
