سوزش معده که نام دیگر آن سو هاضمه است، در ناحیه وسط سینه، پشت استخوان سینه و وسط شکم احساس میشود. گاهی افراد سوزش معده را با سوزش قلب اشتباه می گیرند.
هنگامی که اسید و محتویات معده به سمت مری بازگردد، سبب سوزش بافت آن میشود. ناهنجاری دریچه معده از دلایل خروج اسید و محتویات معده است که موجب احساس سوزش میشود. پرخوری و خوردن غذاهای ادویهدار از دلایل عمده این عارضه هستند.
غذا در هنگام بلع از طریق مری و مجرای ماهیچهای به نام اسفنکتر تحتانی مری LES پایین میرود. سپس این بافت بازشده و به غذا اجازه ورود به معده را میدهد. پس از ورود غذا به معده، این دریچه بسته میشود و مانع بازگشت محتویات معده میشود. بنا به هر دلیلی که این دریچه آسیب ببیند، سبب ریفلاکس یا بازگشت محتویات و اسید معده به داخل مری میشود. از این رو موجب احساس سوزش میگردد.
زمان استراحت اسفنکتر تحتانی مری در برخی افراد دچار نقص میشود و سبب ریفلاکس محتویات معده به مری و درنتیجه احساس درد و سوزش میگردد. البته تمام افرادی که دچار ریفلاکس اسید معده هستند، ممکن است چنین احساسی نداشته باشند. بعضی اوقات نیز احساس درد و سوزش در ناحیه سینه و شکم، به دلیل عوامل دیگر مانند سکته و حملات قلبی است اما این دو نباید با هم اشتباه گرفته شوند. ریفلاکس اسید معده یکی از علائم اختلال ریفلاکس مری-شکمی gastroesophageal reflux است و با علائم دیگری از قبیل تهوع، سرفههای خشک، خسخس صدا، گلودرد و مشکل بلع همراه است. در صورت احساس هرگونه درد و سوزش در ناحیه سینه باید به پزشک مراجعه کرد.
همانطور که گفته شد ریفلاکس اسید معده عامل اصلی سوزش معده است. ریفلاکس اسید معده سبب احساس سوزش در ناحیه سینه، بهخصوص پس از صرف غذا میشود. خوابیدن و خم شدن نیز سبب تشدید این علائم میگردد. ریفلاکس شدید نیز مشکلات بلع، احساس گرفتگی در ناحیه گلو و سینه، سوزش در گلو را در برمیگیرد. ریفلاکس همچنین میتواند سبب نفستنگی، آسم و سرفههای شدید شود.
چه کسانی دچار احساس سوزش معده میشوند؟
هرکس در هر سن و سالی میتواند دچار احساس سوزش معده شود اما برخی عوامل احتمال ابتلا به آن را بیشتر میکند. عوامل شدید میتواند موجب آسیب و ضعف اسفنکتر تحتانی مری شوند. برخی عوامل خطرناک دیگر نیز میتوانند سبب افزایش تولید اسید معده شوند که در چنین حالتی برای بعضی افراد مانند زنان باردار، افراد چاق و سیگاری خطرناک است. علاوه براین موارد، بعضی داروها و حتی پوشیدن لباسهای تنگ نیز میتوانند تأثیرگذار باشند.
آیا شما هم به ریفلاکس مری-شکمی مبتلا هستید؟
احساس سوزش معده اگر همیشگی نباشد، جای نگرانی نیست اما درصورتیکه بهصورت همیشگی و شدید باشد خطرناک است. سوزش معده شدید که حداقل دو بار در هفته اتفاق میافتد از علائم ریفلاکس مری-شکمی است و باید درمان شود. ریفلاکس مری-شکمی شدید میتواند سبب زخم معده، زخم و التهاب مری گردد.
احساس سوزشهای شبانه در خواب بسیار خطرناک است. از علائم رفلکس اسید معده در خواب شب، ترش شدن مزه دهان، سرفه و گلودرد است. این عوامل نه تنها سبب مخدوش کردن خواب میشوند بلکه میتوانند سبب آسیب به مری شوند؛ زیرا زمانی که فرد خواب است، اسید معدهای که به درون مری ریخته است، مدت زمان بسیاری را آنجا باقی میماند و موجب آسیب به بافتهای آن میشود. در هنگام بیداری بزاق دهان را قورت میدهیم که یکی از خواص آن خنثی کردن اسید معده است. در زمان خواب برخلاف زمان بیداری چون بزاق کمتری را قورت میدهیم درنتیجه اسید معده خنثی نمیشود.
راههای بسیاری برای پیشگیری از سوزش معده در خانه وجود دارد. یکی از این راهها اجتناب از پرخوری است. پس از صرف غذا نباید بلافاصله خوابید، زیرا هضم غذا حداقل ۳ الی ۴ ساعت زمان میبرد. شبها غذا را زودتر بخورید و با شکم پر به رختخواب نروید. در هنگام خواب نیز ارتفاع زیر سر نیز باید ۶ الی ۸ اینچ باشد. با انجام این کارها میتوان مانع از ریفلاکس اسید معده به مری شد.
خوردن برخی مواد غذایی سبب به وجود آمدن برخی اختلالات میشود. درصورتی که شما مستعد ریفلاکس اسید معده هستید، توصیه میشود از خوردن غذاهای ادویهدار، اسیدی و دیگر مواد غذایی مانند گوجه، سیر، مرکبات، پیاز، شکلات، فلفل و مواد غذایی چرب که سبب بازگشت اسید معده میشوند خودداری کنید. از نوشیدن نوشیدنیهای الکلی نیز باید اجتناب کرد و توصیه میشود مواد غذایی مصرف شود که سبب تحریک معده و ناراحتیهای ناشی از آن نشود.
بهطورکلی انجام فعالیتهای ورزشی برای سلامتی بسیار مؤثر است اما در مورد برخی حرکات ورزشی باید کمی مراقب بود. انجام بعضی حرکات ورزشی سبب تحریک معده و درنتیجه ریفلاکس اسید معده میشود. از این رو توصیه میشود در انتخاب نوع حرکات هوشمندانه عمل کنید.
انسان بهطور تقریبی حدود هشت ساعت در روز میخوابد. ریفلاکس اسید معده در هنگام خواب بسیار خطرناک است زیرا اسید معده زمان زیادی در مری باقی میماند و موجب آسیب و فرسایش بافتهای آن میشود. توصیه میشود در زمان خواب زیر سر را ۶ الی ۸ اینچ بالا بیاورید تا مانع تأثیر نیروی گرانش در ریفلاکس اسید معده شوید.
نوع لباس پوشیدن تأثیر به سزایی در تحریک معده دارد. لباسهای تنگ فشار زیادی در ناحیه شکم وارد میکنند که میتواند باعث ریفلاکس معده شود. ازاینرو توصیه میشود از پوشیدن لباسهای تنگ و محکم بستن کمربند که فشار زیادی را به ناحیه شکم وارد میکند خودداری نمایید. پوشیدن لباسهای گشاد در پیشگیری از ریفلاکس و برای هضم غذا بسیار مؤثر است.
حدود ۳۰ الی ۵۰ درصد از زنان باردار از سوزش معده در دوران بارداری شکایت دارند. این علائم در زمان سهماهه دوم و سوم بیشتر تشدید میشود. بزرگ شدن شکم و تغییرات هورمونی در زمان بارداری در تشدید ریفلاکس معده بسیار مؤثر است. تغییر سبک زندگی از قبیل کمتر خوردن در وعدههای غذایی، خودداری از خوردن برخی مواد غذایی در تخفیف این علائم بسیار تأثیرگذار است. علاوه براین به زنان باردار توصیه میشود از خوابیدن بلافاصله پس از صرف غذا خودداری نمایند.
آنتی اسیدها داروهایی هستند برای خنثی کردن اسید معده که برای سوزشهای خفیف و موقت معده مؤثر است. برای مصرف این داروها نباید از دوز مجاز آنکه بر روی محصول نوشته است تجاوز کرد زیرا عوارض جانبی از قبیل اسهال و یبوست را همراه دارد. برای تسکین سوزشهای همیشگی و شدید، آنتیاسیدها گزینه مناسبی نیستند.
برای تشخیص بهتر سوزش قلب و سوزش معده و تجویز بهتر دارو می بایست با یک متخصص قلب و عروق و یا متخصص تغذیه صحبت شود تا علائم بررسی و نتیجه نهایی اعلام شود. از خوردن دارو ها و استفاده از روش های درمانی بدون مشورت پزشک خودداری کنید.
دکتر محسن صادقی قهرودی استادیار دانشگاه متخصص قلب و عروق و فوق تخصص بالون آنژیوپلاستی و والوپلاستی
تعریف بیماری های عروق اندام بیماریهای عروق اندام گروهی از اختلالات هستند که عمدتاً در…
تعریف تپش قلب و دلایل آن تپش قلب، نوعی از تغییرات طبیعی در ضربان قلب…
بیماریهای عروقی چیست؟ بیماریهای عروقی یا اختلالات عروقی به مجموعهای از حالات پزشکی اشاره دارد…