دکتر صادقی قهرودی
متخصص قلب و عروق ، آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی

شرح کامل سی تی آنژیوگرافی قلب

جهت تشخیص بیماری شریان های کرونری روش جدیدی به وجود آمده است. در گذشته، جهت ارزیابی غیر مستقیم وجود یا عدم وجود انسداد در شریان های کرونری از روشهای عملکردی و غیر تهاجمی قلب مانند آزمایش تردمیل و مطالعات هسته ای استفاده می شد. تنها راه مشاهده مستقیم شریان های کرونری استفاده از کاتتر گذاری قلبی و آنژیوگرافی کرونری بود.


سی تی آنژیوگرافی چگونه انجام شده و خطرات این فرایند چیست؟

با اینکه از سی تی اسکن جهت مشاهده نواحی آناتومیکی مختلف استفاده شده است؛ اما این آزمایش به دلیل حرکت مداوم قلب برای این عضو مفید نبوده است.

سی تی اسکن در مشاهده نواحی ایستا و بدون تحرک مانند مغز، حفره شکمی و اندام های انتهایی بسیار مناسب است.

اغلب سی تی اسکن های اولیه ۱ تا ۸ تصویر در دقیقه ثبت کرده که این میزان، بسیار آهسته تر از سرعت تپش قلب است. همانگونه که تصویر برداری از یک جسم متحرک منجر به تار شدن تصاویر می شود، انجام سی تی اسکن های رایج برای قلب مناسب نمی باشد.

هم اکنون نسل جدیدی از دستگاه های تصویر برداری سی تی اسکن وجود دارند که ۶۴ تصویر در دقیقه ثبت می کنند. در حال حاضر با به کار گرفتن مقدار اندکی از دارویی که ضربان قلب را به کمتر از ۶۴ می رساند می توان از شریان های کرونری تصاویر سی تی اسکن بدست آورد.

به طور کلی در این فرایند از یک ماده رنگی درون رگی و تصویر برداری سی تی اسکن استفاده می شود تا تصاویری از شریان های کرونری به دست آید.

این ماده رنگی حاوی ید می باشد. با اینکه در این آزمایش استفاده از کاتتر ها الزامی نیست (به همین دلیل به آن غیرتهاجمی می گویند) اما باز هم با خطر هایی همراه است. در افراد حساس به ید، جهت جلوگیری از واکنش های حساسیتی به ماده حاجب درمان اولیه به وسیله دارو ها الزامی است.

این رنگ می تواند سبب بدتر شدن عملکرد کلیوی در مبتلایان به عملکرد نامناسب کلیه و یا دیابت شود. در نهایت نیز بیمار در معرض پرتو ها قرار می گیرد که این مورد همانند آنژیوگرافی های کرونری رایج می باشد.

با این وجود، این فرایند برای اغلب افراد، آزمایشی بسیار ایمن است اما باید تنها در صورتی انجام شود که توسط یک پزشک آشنا به فرد و بیماری زمینه ای او تجویز شده باشد.

سی تی آنژیوگرافی در کدام قسمت ها مورد استفاده قرار میگیرد؟

سی تی آنژیوگرافی کرونری برای معاینه عروق خونی و اعضایی معاینه می شود که توسط این عروق در نواحی مختلف بدن خون رسانی می شوند. از جمله این نواحی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • مغز
  • گردن
  • قلب
  • قفسه سینه
  • شکم (از جمله کلیه ها و کبد)
  • لگن
  • پا و مچ آن
  • بازو و دست

پزشکان از این آزمایش جهت تشخیص و ارزیابی بسیاری از بیماری های عروق خونی و موارد مرتبط با آن ها استفاده می کنند. از جمله این بیماری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • جراحت ها
  • آنوریسم ها
  • انسداد ها (از جمله آنهایی که ناشی از لخته های خونی یا پلاک ها هستند)
  • عروق خونی نا منظم و خونرسانی به تومور ها
  • ناهنجاری مادرزادی قلب، عروق خونی و دیگر نواحی بدن که می توانند به وسیله عروق خونی غیر عادی خون رسانی شوند.

سیتی آنژیوگرافی قلب

همچنین، پزشکان پس از جراحی جهت بررسی عروق خونی از این آزمایش استفاده می کنند. مانند:

  • شناسایی ناهنجاری ها مانند آنوریسم در آئورت، قفسه سینه و شکم و یا در دیگر شریان ها
  •  تشخیص بیماری تصلب شرایین (پلاک) در شریان کاروتید گردنی که می تواند جریان خون رونده به مغز را محدود ساخته و سکته مغزی ایجاد کند.
  • تشخیص یک آنوریسم کوچک یا بد شکلی شریانی وریدی در درون مغز یا دیگر نواحی بدن (ارتباطات غیر عادی بین عروق خونی).
  • کمک به آماده شدن برای انجام مداخله درون رگی یا جراحی و همچنین تشخیص بیماری تصلب شرایینی که شریان های رونده به پا ها را تنگ کرده است.
  •  تشخیص بیماری شریان های کلیه یا تصویر سازی جریان خون جهت کمک به آمادگی برای انجام یک پیوند کلیوی یا استنت گذاری.
  • راهنمایی کردن جراحان و رادیولوژیست های مداخله ای در ترمیم عروق خونی بیمار از جمله استنت گذاری یا ارزیابی یک استنت پس از جایگذاری.
  • تشخیص آسیب رسیدن به یک یا بیش از یک شریان در گردن، قفسه سینه، شکم، لگن یا اندام های انتهایی در بیمارانی که به تروما (آسیب) مبتلا شده اند.
  • ارزیابی شریان های تغذیه کننده یک تومور قلب قبل از انجام جراحی یا فرایند های دیگری از جمله امبولیزاسیون شیمیایی و پرتو درمانی انتخابی داخلی.
  •  تشخیص پارگی یا شکاف در آئورت شکمی، سینه ای یا شاخه های اصلی آن.
  • نشان دادن وسعت و شدت اثرات بیماری شریان کرونری و برنامه ریزی برای انجام یک عمل جراحی مانند استنت گذاری یا بای پس کرونری.
  • معاینه شریان های ریوی در ریه ها جهت تشخیص آمبولی ریوی یا بد شکلی های شریانی وریدی در ریه ها (آمبولی، لخته هایی خونی مانند آنهایی هستند که از ورید های پا به دیگر نواحی بدن می روند).
  • مشاهده ناهنجاری های مادرزادی در عروق خونی مخصوصا در شریان های کودکان: از جمله این موارد می توان به بد شکلی های موجود در قلب یا دیگر عروق خونی اشاره کرد که در اثر بیماری قلبی مادرزادی به وجود آمده اند.
  • ارزیابی انسداد عروق.

سی تی آنژیوگرافی قلب در چه افرادی انجام می شود؟

در حالی که سی تی آنژیوگرافی نباید به عنوان یک آزمون غربالگری برای جمعیت عمومی انجام شود اما این فرایند ابزاری جدید در تشخیص بیماری شریان کرونری می باشد.

در بیمارانی که در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری کرونری قرار داشته، نتایجی نامشخص در آزمون های تردمیل یا غیره داشته و یا علائم مشکوک به بیماری کرونری را دارند، سی تی آنژیوگرافی  قلب قدمی مناسب در تشخیص بیماری می باشد.

از جمله این افراد در معرض خطر بالا می توان به افراد دارای زمینه ژنتیکی، سطوح بالای کلسترول، فشار خون بالا، دیابت یا مصرف کنندگان سیگار اشاره کرد.

در صورتی که سی تی اسکن عادی و یا به میزان جزئی غیر عادی باشد، احتمال مسدود شدن شریان های کرونری فوق العاده کاهش می یابد.

از طرف دیگر، در صورتی که سی تی اسکن به طرز قابل توجهی غیر عادی باشد، جهت بررسی نیاز به انجام آنژیوپلاستی، استنت گذاری یا جراحی بای پس کرونری، آنژیوگرافی و کاتتر گذاری قلبی برای بیمار تجویز می شوند.

در افرادی که سابقه جراحی بای پس دارند، سی تی آنژیوگرافی قلب جهت ارزیابی باز بودن پیوند های بای پس بسیار موثر است.

در افرادی که سابقه استنت گذاری کرونری را دارند، گاهی اوقات به تصویر کشیدن داخل استنت جهت ارزیابی تنگی یا عدم تنگی آن دشوار است. 

به دلیل همین پیچیدگی ها، با اینکه سی تی آنژیوگرافی کرونری شیوه ای جدید و هیجان انگیز است؛ اما ضروری است تا بیمار در ارتباط با مناسب بودن این فرایند برای خود، با پزشک مشورت کند. همگام با بدست آمدن تجربه های بیشتر، موارد تجویز این آزمایش شفاف تر نیز می شوند.

بیماری قلبی در افراد سیگاری

سی تی آنژیوگرافی کرونری برای چه افرادی مناسب نیست؟

تاکنون، اثبات نشده است که سی تی آنژیوگرافی کرونری در تشخیص بیماری های شریان های قلبی منشعب شونده از شریان های کرونری اصلی، به اندازه آنژیوگرافی کرونری موثر است.

 سی تی آنژیوگرافی کرونری به عنوان جایگزینی کافی برای آنژیوگرافی کرونری در بیماران دارای شواهد قوی مبنی بر وجود تنگی شریان کرونری در نظر نمی گیرند.

 چنین بیمارانی شامل افرادی می شوند که دارای سابقه درد قفسه سینه در هنگام فعالیت فیزیکی بوده، نتایج مثبت در تست استرس ورزشی داشته و یا سابقه ای شناخته شده از نظر بیماری شریان کرونری یا حمله قلبی دارند.

علاوه بر این، سی تی آنژیوگرافی کرونری در بیمارانی که به شدت اضافه وزن داشته و یا ضربان قلب غیر عادی دارند به دلیل اختلال در کیفیت تصویر برداری به صورت محدود استفاده می شود.

نحوه ی انجام سی تی آنژیوگرافی

۴ ساعت قبل از آزمایش باید از مصرف هر گونه خوراکی یا نوشیدنی اجتناب شود. ممکن است بیمار بتواند دارو های خود را با مقدار اندکی آب مصرف کند. بیمار باید به گونه ای برنامه ریزی کند که ۱۵ دقیقه قبل از زمان ملاقات تعیین شده حضور داشته باشد تا آزمایش او بتواند سر وقت انجام شود.

چه کسی این عمل را انجام می دهد؟

تکنسین های معتبر و دارای گواهی این تصویر برداری را انجام داده و متخصصان قلب یا رادیولوژیست های قلبی معتبر نتایج را بازبینی می کنند.

نکات لازم در حین انجام سی تی آنژیوگرافی

یک ماده حاجب به درون ورید بیمار تزریق می شود تا پزشک متخصص قلب یا رادیولوژیست قلبی بتواند قلب و عروق خونی را در تصویر سی تی اسکن مشاهده کند. 

پس از تزریق شدن ماده حاجب، امکان دارد بیمار احساس گر گرفتگی داشته و یا طعمی فلز مانند را در دهان خود احساس کند. این موارد واکنش هایی رایج هستند.

در صورتی که فرد تنگی نفس یا هر گونه علائم غیر عادی را تجربه کند باید به تکنسین خود اطلاع دهد.

تکنسین به بیمار کمک خواهد کرد تا در حالی که دست هایش را بالای سر خود نگه داشته در موقعیتی مناسب بر روی تخت معاینه دراز بکشد.

بسیار ضروری است که بیمار تا حد امکان در تمام طول مدت فرایند بی حرکت باقی بماند. حرکت کردن سبب تار شدن تصویر می شود. امکان دارد در زمان هایی که تصویر برداری انجام می شود از بیمار درخواست شود تا نفس خود را حبس کند.

تخت به صورت خودکار به محل مخصوص تصویر برداری حرکت می کند. این تخت در یک دستگاه تصویر برداری به شکل دونات (یک نوع شیرینی دایره ای و تو خالی) به جلو و عقب می رود.

این تونل اشعه ایکس به مدت ۵ تا ۸ ثانیه در اطراف بدن می چرخد. قسمت دریافت کننده امواج، امواج اشعه ایکس را ثبت می کند. هر چرخش کامل اسکنر یا دستگاه تصویر برداری یک سری تصویر از قلب ثبت می کند.

کامپیوتر دستگاه تصویر برداری، تصاویر را پردازش کرده و در هنگام انجام شدن آزمایش تصاویری ۳ بعدی و با کیفیت بالا ایجاد می کند.

پس از آزمایش

معمولا، بلافاصله پس از آزمایش فرد می تواند فعالیت های عادی خود را از سر گرفته و به رژیم غذایی معمول خود ادامه دهد.

مزایا و معایب سی تی آنژیوگرافی قلب چیست؟

مزایای سی تی آنژیوگرافی قلب

  • آنژیوگرافی می تواند نیاز به جراحی را برطرف کند. در صورتی که باز هم نیاز به جراحی وجود داشته باشد، این جراحی با دقت بالاتری انجام خواهد شد.
  • سی تی آنژیوگرافی قادر به تشخیص تنگی یا انسداد عروق خونی است که امکان انجام شدن درمان احتمالی و اصلاحی را فراهم می کند.
  • سی تی آنژیوگرافی نسبت به تصویر برداری تشدید مغناطیسی (MRI) می تواند جزئیات آناتومیکی دقیق تری را مخصوصا در عروق خونی کوچک ارائه دهد.
  • بیماران بسیاری می توانند جهت تشخیص مشکلات عروق خونی به جای انجام آنژیوگرافی رایج با استفاده از کاتتر (کاتتر گذاری)، تحت فرایند سی تی آنژیوگرافی قرار گیرند.
  • سی تی آنژیوگرافی در مقایسه با آنژیوگرافی با استفاده از کاتتر، غیر تهاجمی، سریع تر و دارای عوارض کمتری می باشد. آنژیوگرافی با استفاده از کاتتر شامل قرار دادن یک کاتتر (لوله پلاستیکی) در کشاله ران یا عروق خونی اصلی، تزریق ماده حاجب و در صورت نیاز بی حسی یا بیهوشی عمومی می شود.
  • سی تی آنژیوگرافی شیوه ای مفید جهت تشخیص ناهنجاری های ساختاری قلب و همچنین بیماری شریانی و وریدی در هنگامی است که علائم وجود نداشته و یا به صورت مشخص با بیماری عروق خونی مانند حمله قلبی در ارتباط نیستند. از جمله بیماری های شریانی می توان به تنگی عروق خونی قلب اشاره کرد.
  • سی تی آنژیوگرافی نسبت به آنژیوگرافی با استفاده از کاتتر، آزمایشی ارزان تر است.
  • همچنین، در این فرایند به جای اینکه کاتتری در یک شریان یا وریدی بزرگ قرار گیرد، ماده حاجب به یک ورید در بازو تزریق می شود و بیمار احتمالا ناراحتی کمتری را تحمل می کند.
  • پس از انجام سی تی آنژیوگرافی کرونری هیچ پرتویی در بدن بیمار باقی نمی ماند.
  • اشعه های ایکس در سی تی اسکن ها عوارض جانبی فوری ندارند.

مزایای سیتی آنژیوگرافی قلب

معایب سی تی آنژیوگرافی قلب

  • اغلب بیماران بدون ابتلا به عوارض نامطلوب سی تی آنژیوگرافی را انجام می دهند.
  • به دلیل قرار گیری بیش از حد در معرض تشعشعات، همواره احتمال اندکی جهت ابتلا به سرطان وجود دارد. با این حال، مزایای یک تشخیص دقیق اهمیت بسیار بیشتری نسبت به این خطر دارد.
  • در صورت داشتن سابقه حساسیت به ماده حاجب اشعه ایکس، پزشک می تواند جهت کاهش احتمال بروز واکنش حساسیتی یک روز یا چند ساعت قبل از انجام فرایند، مصرف دارو های احتیاطی خاصی را مانند استروئید به بیمار توصیه کند. گزینه دیگر، انجام آزمایشی است که نیازی به تزریق ماده حاجب ندارد.
  • در بیمارانی که در معرض خطر ابتلا به نارسایی کلیوی قرار داشته و از قبل عملکرد کلیوی مرزی داشته اند، تجویز ماده حاجب ید دار به صورت بالقوه می تواند به آسیب بیشتر عملکرد کلیوی منجر شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره این خطر با پزشک یا رادیولوژیست خود مشورت کنید.
  • در صورتی که مقدار زیادی از ماده حاجب اشعه ایکس به بیرون از ورید نشت کرده و به زیر پوست منتشر شود می تواند به پوست، عروق خونی و اعصاب آسیب برساند. در صورتی که در حین یا پس از تزریق ماده حاجب، هر گونه درد یا گزگز در ناحیه تزریق احساس شود باید فورا به پرستار یا تکنسین اطلاع داد.
  • زنان باید همواره در صورت وجود هر گونه احتمال بارداری به پزشک یا تکنسین خود اطلاع دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر در ارتباط با بارداری و اشعه ایکس از صفحه ((ایمنی)) دیدن کنید.
  • سازندگان ماده حاجب درون رگی بیان دارند که مادران باید به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از دریافت یک ماده حاجب متوسط از شیر دادن به نوزادان خود اجتناب کنند. با این حال، کالج رادیولوژی آمریکا و جامعه رادیولوژیستان ادراری تناسلی اروپا بیان دارند که اطلاعات موجود بیانگر ایمن بودن شیر دهی پس از دریافت ماده حاجب درون رگی می باشد.
  • خطر بروز واکنش حساسیتی جدی به مواد حاجب ید دار بسیار پایین بوده و بیمارستان ها جهت مقابله با آن به خوبی مجهز شده اند.

چگونه خطرات اشعه ایکس را به حداقل برسانیم؟

در حین آزمایش های اشعه ایکس مراقبتی ویژه از بیمار صورت می گیرد تا او در حین تولید بهترین تصاویر جهت ارزیابی، کمترین میزان پرتو ها را دریافت کند.

سازمان های ملی و بین المللی محافظتی رادیولوژی به صورت مداوم تکنیک های استاندارد در حال استفاده توسط متخصصان را بازبینی و به روز رسانی می کنند. 

سیستم های مدرن اشعه ایکس، جریان های پرتویی و متد های بسیار کنترل شده ای دارند تا تشعشعات اضافی را به حداقل برسانند.

این گونه اطمینان بدست می آید که نواحی از بدن که تحت تصویر برداری قرار نگرفته اند در معرض حداقل میزان پرتو ها قرار می گیرند.

هر گونه تلاشی صورت می گیرد تا قرار گیری در معرض پرتو ها در حین انجام سی تی آنژیوگرافی کاهش یابد. از جمله این تلاش ها می توان به سفارشی کردن معیار های آزمایش متناسب با وزن و نوع بدن بیمار اشاره کرد.

همچنین، ناحیه تصویر برداری نیز محدود می شود تا از رسیدن پرتو های غیر ضروری به دیگر نواحی بدن جلوگیری شود.

محدودیت های سی تی آنژیوگرافی قلب چیست؟

ممکن است فردی که جثه بسیار بزرگی دارد در مجرای یک دستگاه رایج تصویر برداری سی تی جای نگیرد و یا برای قرار گیری بر روی تخت متحرک سنگین تر از حد مجاز باشد. محدودیت وزنی معمولا ۲۰۴ کیلو گرم است.

از آنجایی که ماده حاجب ید دار اشعه ایکس می تواند مضر باشد، باید در بیماران دارای سابقه واکنش حساسیتی شدید به ماده حاجب، بیماری کلیوی پیشرفته یا دیابت شدید از انجام سی تی آنژیوگرافی اجتناب شود.

همچنین، در صورتی که خطر اندک قرار گیری در معرض تشعشعات نسبت به مزایای سی تی آنژیوگرافی اهمیت بیشری داشته باشد، باید از انجام این آزمایش اجتناب شود.

دکتر قهرودی متخصصص قلب و آنژیوگرافی و فلوشیپ فوق تخصصی آنژیوپلاستی

همین الان مشاوره بگیر