روزانه افراد زیادی را می‌بینیم که یا به‌طور ارثی بیماری دیابت داشته و یا اینکه دچار بیماری دیابت شده اند، انواع بیماری دیابت چیست؟چگونه تشخیص دهیم قند خون داریم یا سالم هستیم؟ همه‌ی این سوالات مهم در این مقاله پاسخ داده شده‌اند.
غالبا منظور پزشکان از بیماری دیابت، همان دیابت شیرین است. نوعی اختلال متابولیک که در آن فرد گلوکز خون (قند خون) بالایی دارد. ممکن است تولید انسولین ناکافی باشد یا سلول های بدن پاسخ مناسب و کافی به انسولین نداشته باشند، یا حتی هر دو با هم اتفاق بیوفتد. شخصی که قند خون بالایی دارد، معمولا دچار افزایش ادرار (افزایش تعداد دفعات ادرار کردن)، عطش بیش از حد و گرسنگی شدید میشود.
بیماری دیابت نوع ۱
بدن نمیتواند انسولین بسازد. بعضی از افراد این نوع دیابت را به نام دیابت وابسته به انسولین یا دیابت زودرس می شناسند. معمولا افراد قبل از ۴۰ سالگی یا حتی در نوجوانی به این نوع دیابت مبتلا می شوند.
شیوع دیابت نوع یک به هیچ وجه به اندازه ی دیابت نوع دو نیست، تقریبا ۱۰ درصد افرادی که قند خون دارند، بیماری دیابت آنها نوع یک است.
بیماران مبتلا به بیماری دیابت نوع ۱ باید در ادامه ی زندگیشان از انسولین تزریقی استفاده کنند. آنها باید با اندازه گیری منظم قند خونشان مطمئن باشند همیشه مقدار آن در محدوده ی طبیعی است و همچنین باید رژیم غذایی خاصی را رعایت کنند.
بیماری دیابت نوع ۲
ممکن است بدن افراد نتواند مقداری کافی انسولین برای عملکرد مناسب آن بسازد یا سلول های بدن به اندازه ی کافی به انسولین پاسخ نمیدهد (مقاومت به انسولین).
حدود ۹۰ درصد افراد دیابتی در جهان مبتلا به بیماری دیابت نوع ۲ هستند.
بعضی از افراد ممکن است با کاهش وزن، رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش مداوم و اندازه گیری قند خونشان بتوانند علائم بیماریشان را کنترل کنند. با این حال بیماری دیابت نوع ۲ معمولا بیماری ای پیشرونده است و به تدریج بدتر میشود پس ممکن است بیماران نیاز به انسولین پیدا کنند، معمولا این انسولین به صورت خوراکی است.
افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند در مقایسه با افرادی که وزن مناسب دارند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری دیابت نوع ۲ هستند. مخصوصا افرادی که چاقی احشایی، یا به نوعی چاقی مرکزی یا چاقی شکمی دارند در خطر این بیماری هستند. چاقی باعث ترشح مواد شیمایی ای میشود که باعث به هم خوردن تعادل قلبی عروقی و متابولیسم بدن میشوند.
اضافه وزن، بی تحرکی و خوردن غذاهای ناسالم باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع ۲ میشود. مصرف نوشیدنی های الکلی میتواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را ۲۲ درصد افزایش دهد. دانشمدان معتقند مصرف نوشیدنی هایی که با شکر شیرین شده اند، علاوه بر تاثیر بر افزایش وزن ممکن است در ابتلا به دیابت نوع ۲ تاثیر مستقیم داشته باشند.
با افزایش سن خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع ۲ بیشتر میشود. کارشناسان علت آن را کاملا مطمئن نیستند ولی آنها معتقد با افزایش سن وزن افراد بالاتر رفته و فعالیت جسمی آنها کمتر میشود. افرادی که یکی از اقوام نزدیک آنها دیابت نوع ۲ دارند، مردم خاورمیانه، آفریقا و جنوب آسیا بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری هستند
مردانی که سطح تستوسترون آنها پایین است بیشتر در خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند. در تحقیقات اخیر مشخص شده سطح پایین تستوسترون با مقاومت به انسولین در ارتباط است.
بیماری دیابت حاملگی
این دیابت در زنان باردار به وجود می آید. بعضی زنان قند خون بالایی دارند و بدن آنها نمیتواند مقدار کافی انسولین برای انتقال گلوکز به درون سلول های بدنشان بسازد، در نتیجه قند خونشان به تدریج افزایش میابد.
تشخیص دیابت حاملگی در زمان بارداری انجام میشود.
خیلی از افرادی که دیابت حاملگی دارند، میتوانند با ورزش و رژیم غذایی آن را کنترل کنند. بین ۱۰ تا ۲۰ درصد آنها ممکن است نیازمند مصرف داروهای کنترل کننده ی قند خون باشند. بیماری دیابت حاملگی تشخیص داده نشده یا کنترل نشده ممکن است سبب ایجاد عوارضی در حین زایمان شود زیرا نوزاد ممکن است بزرگتر از حالت عادی باشد.
دانشمندان معتقدند زنانی که از چربی حیوانی استفاده میکنند و رژِیم غذایی آنها کلسترول بالایی دارد در مقایسه با افرادی که رژیم غذایی بدون کلسترول و چربی حیوانی دارند بیشتر در خطر ابتلا به دیابت حاملگی قرار دارند.
پردیابت (پیش دیابت) چیست؟
اکثریت قریب به اتفاق بیماران مبتلا به بیماری دیابت نوع ۲ ابتدا پردیابت داشته اند. گلوکز خون آنها بیشتر از مقدار طبیعی بوده است، ولی نه به اندازه ای که به عنوان دیابت تشخیص داده شوند. سلول های بدن به مرور زمان دچار مقاومت به انسولین میشوند.
مطالعات نشان داده اند که حتی در مرحله ی پردیابت ممکن است صدماتی به سیستم قلبی عروقی و خود قلب بوجود بیاید.
چگونه تشخیص بدهید دیابت یا پردیابت دارید یا سالم هستید؟
پزشکان از طریق سه تست مختلف میتواند تشخیص دهند فردی متابولیسم طبیعی دارد، بیماری دیابت دارد یا در مرحله ی پردیابت است
• تست هموگلوبین A1C
-بالاتر از ۶.۵ درصد به معنای ابتلا به دیابت
-بین ۵.۷ و ۵.۹۹ درصد به معنای پردیابت
-کمتر از ۵.۷ درصد نرمال
• تست قند خون ناشتا
-بیشتر از ۱۲۶ به معنای ابتلا به دیابت
-بین ۱۰۰ و ۱۲۵.۹۹ به معنای پردیابت
-کمتر از ۱۰۰ نرمال
• تست تحمل گلوگز
-بیتشر از ۲۰۰ به معنای ابتلا به دیابت
-بین ۱۴۰ و ۱۹۹.۹ به معنای پردیابت
-کمتر از ۱۴۰ نرمال
بالا بودن مقدار قند خون در تست تحمل گلوکز به معنای عدم تحمل گلوکز است. کنترل دیابت، درمان موثر و مهم است.
هر دو نوع بیماری دیابت قابل درمان هستند. دیابت نوع یک تا آخر عمر فرد ادامه دارد و برای آن درمان قطعی شناخته شده ای وجود ندارد. دیابت نوع ۲ هم آخر عمر فرد ادامه دارد، هرچند بعضی افراد میتوانند بدون دارو با انجام کارهایی مانند ورزش کردن، رژیم غذایی سالم و کاهش وزن علائم خود را کمتر کنند.
تحقیقاتی که اخیرا انجام شده است نشان داده جراحی بای پس معده در تعداد زیادی از بیماران میتواند باعث تغییر روند دیابت نوع ۲ شود. آنها همچنین اضافه کردند بعد از حدود سه تا پنج سال دیابت نوع ۲ در حدود ۲۱ درصد آنها دوباره برمیگردد. همچنین دانشمندانی بیان میکنند عود بیماری در افرادی که جراحی بای پس معده دارند به سابقه ی آن ها در دیابت نوع ۲ بستگی دارد. این موضوع نشان میدهد مداخله ی زودهنگام جراحی در افراد دارای اضافه وزن، باعث تداوم بهبودی دیابتی نوع دو می شود.
بیماری دیابت نوع یک با تزریق منظم انسولین و همچنین یک رژیم غذایی خاص و ورزش بهبود میابد. بیماران مبتلا به بیماری دیابت نوع دو معمولا با درمان خوراکی، ورزش و رژیم غذایی خاصی بهبود میابند ولی همچنین بعضی اوقات به انسولین تزریقی نیاز دارند. اگر دیابت بیماران به خوبی کنترل نشود، ممکن است موجب بروز عوارض خاصی شود.
دکتر محسن صادقی قهرودی استادیار دانشگاه متخصص قلب و عروق و فوق تخصص بالون آنژیوپلاستی و والوپلاستی
