آنژیوپلاستی قلب یا بالون عروق کرونر یا آنژیوپلاستی عروق کرونر داخل عروقى زیر پوستى (PTCA) یک روش بدون جراحی است که تنگی و انسداد شریان هاى ورودى به عضله ى قلب (عروق کرونر) از بین مى برد.
این کار اجازه می دهد تا خون و اکسیژن بیشترى به عضله ى قلب تحویل داده شود. در حال حاضر PTCA به عنوان مداخله ى زیر پوستى در عروق کرونر یا PCI نامیده می شود، زیرا این واژه شامل استفاده از بالون ها، استنت ها و دستگاه های آتروکتومی می شود.
آنژیوپلاستی چیست؟
مداخله ى زیرپوستى در عروق کرونر با استفاده از یک کاتتر به همراه یک بالون کوچک به داخل یک شریان در کشاله ران یا مچ دست انجام مى شود و به تنگی شریان عروق کرونر پیشرفت می کند.
سپس در آن قسمت بالون را باد مى کنند تا تنگى آن ناحیه باز شود. اگر موفقیت آمیز باشد، می تواند درد قفسه سینه آنژین را کاهش دهد، پیش آگهی افراد مبتلا به آنژین ناپایدار را بهبود بخشد، و حمله ى قلبی را بدون انجام جراحی پیوند باز عروق کرونر قلب (CABG) به حداقل برساند یا متوقف کند.
علاوه بر استفاده از آنژیوپلاستی بالون ساده، در دسترس بودن استنت ها، طیف افراد مناسب برای مداخله ى زیرپوستى عروق کرونری را افزایش داده و همچنین نتایج مطمئن و طولانی مدت این روش را افزایش داده است. از اوایل ۱۹۹۰، بیشتر بیماران با استنت تحت درمان قرار می گیرند که از یک بالون مداخله ای زیرپوستى از طریق کرونر استفاده مى شود، اما در شریان به عنوان یک داربست باقی می مانند. این روش به طور قابل توجهی تعداد بیماران نیاز به CABG را به کمتر از ۱٪ کاهش داده است و به ویژه با استفاده از استنت های جدید دارویى (استنت های پوشیده شده با داروهایی که به جلوگیری از عود ناشی از بافت اسکار کمک مى کند ) میزان عود ناشى از انسداد در شریان کرونر به زیر ۱۰٪ کاهش یافته است .
دستگاه های مختلف “آتروکتومی” (دستگاه برداشت پلاک) در ابتدا به عنوان مکمل برای مداخله کرونری زیرپوستی استفاده مى شدند. که شامل استفاده از لیزر اگزایمر برای عکسبرداری از پلاک، آتروکتومی چرخشی (استفاده از یک مته با جنس الماس با سرعت بالا) برای تخلیه مکانیکی پلاک و آتروکتومی جهتى براى برش و حذف پلاک است. در ابتدا تصور می شد که چنین دستگاه هایی باعث کاهش عود تنگى مى شوند، اما در آزمایشات بالینی اثرات جانبی کمی داشتند و در حال حاضر تنها در موارد انتخابی به عنوان قسمتى از مداخله کرونری زیرپوستى استفاده می شوند.
چگونه بیماری عروق کرونر تشخیص داده می شود؟
الکتروکاردیوگرام در حالت استراحت (EKG، ECC) ضبط فعالیت الکتریکی قلب است و می تواند تغییرات نشان دهنده ایسکمی یا حمله ى قلبی را نشان دهد. اغلب، EKG در افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر در حالت استراحت طبیعی است و تنها زمانی غیر طبیعى مى شود که عضله قلب به علت اعمال فشار دچار ایسکمى مى شود. بنابراین تست ورزش با تردمیل یا دوچرخه تست غربالگری مفیدى برای افراد با بیماری عروق کرونر (CAD) و یک EKG نرمال در حالت استراحت است. این تست استرس ۶۰ تا ۷۰٪ در تشخیص بیماری مهم عروق کرونر دقیق است.
اگر تست های استرس تشخیصی نباشند، یک ماده ى هسته ای (کاردیولیت یا تالیوم) به صورت وریدی در طول آزمایش استرس به مریض داده مى شود. این ماده اجازه می دهد از جریان خون به مناطق مختلف قلب، با استفاده از یک دوربین خارجی تصویربرداری شود. منطقه ای از قلب با کاهش جریان خون در طول ورزش، اما جریان خون نرمال در حالت استراحت، نشان دهنده ى تنگى شدید شریان در آن منطقه است.
اکوکاردیوگرافی استرس شامل اکوکاردیوگرافی (تصویربرداری اولتراسوند از عضله قلب) به همراه تست استرس ورزش است. همچنین یک روش دقیق برای تشخیص بیماری عروق کرونر است. هنگامی که یک تنگى قابل توجه وجود دارد، عضلات قلب که توسط شریان تنگ شده خونرسانى می شوند، به خوبى قسمت هاى دیگر عضله ى قلبى منقبض نمى شوند . اکوکاردیوگرافی استرس و تست های استرس تالیوم از ۸۰٪ تا ۸۵٪ در تشخیص بیماری عروق کرونر دقیق هستند.
هنگامی که یک فرد به علت مشکلات عصبی یا آرتریتی نتواند تست ورزش را انجام دهد ، به صورت داخل وریدی داروهایی را می توان تزریق کرد تا استرسى که به طور معمول توسط ورزش بر روی قلب اعمال مى شود شبیه سازی شود . تصویربرداری از قلب را می توان با استفاده از دوربین هسته اى یا اکوکاردیوگرافی انجام داد.
کاتتریزاسیون قلبی با آنژیوگرافی (آرتریوگرافى کرونر) یک تکنیک است که اجازه می دهد تصاویرى با اشعه ایکس از شریان های کرونری گرفته شود. این دقیق ترین آزمون برای تشخیص تنگى عروق کرونر است. لوله های کوچک پلاستیکی (کاتتر) تحت هدایت اشعه ایکس به دهانه های عروق کرونر فزستاده مى شود . در حالیکه اشعه ایکس در حال ضبط است، رنگ حاجب ید به داخل شریانها تزریق می شود. آرتریوگرافی کرونر به پزشک اجازه می دهد تصویری از محل و شدت بخش های تنگ شریان داشته باشد. این اطلاعات به پزشک در انتخاب دارو، مداخله ى کرونری زیرپوستی یا عمل جراحی پیوند باز عروق کرونر (CABG) به عنوان گزینه ترجیحی کمک مى کند.
تکنیک جدیدتر و کمتر تهاجمی، سى تى آنژیوگرافی کرونر با سرعت بالا است. در حالی که هنوز در معرض تابش و رنگ قرار دارد، هیچ کاتتر در سیستم شریانی مورد نیاز نیست، که تا حدودی خطر این روش را کاهش می دهد. این روش در مقایسه با آنژیوگرافی متعارف کم اهمیت تر است و نمی تواند اجازه دهد که PCF در همان زمان انجام شود. حتما به یاد داشته باشید که خطر عوارض جدی از آنژیوگرافی عروق کرونر بسیار پایین است (زیر ۱٪).
مدت زمان بهبودی پس از آنژیوپلاستی چقدر است؟
آنژیوپلاستی قلب در اتاق ویژه ای با تجهیزات کامپیوتری اشعه ایکس به نام آزمایشگاه کاتتریزاسیون قلب انجام مى شود. به بیماران مقدار کمی از دیازپام (والیوم)، میدازولام (وِرسِد)، مورفین و آرام بخش هاى دیگرى به صورت داخل وریدی تزریق مى شود. بیمار ممکن است ناراحتی جزئی در محل زخم در کشاله ران یا بازو داشته باشد. همچنین ممکن است زمانى که بالون باد مى شود ، دوره ای از آنژین را تجربه کنند. روش آنژیوپلاستی می تواند از ۳۰ دقیقه تا دو ساعت طول بکشد اما معمولا ظرف ۶۰ دقیقه تکمیل می شود.
سپس بیماران به یک تخت تحت نظارت منتقل می شوند. کاتترهای پلاستیکی که در شریان مانده اند پس از چهار تا ۱۲ ساعت از کشاله ران ، بسته به اینکه خون رقیق شده براى ثابت شدن چقدر زمان نیاز دارد ، برداشته مى شوند. هنگامی که این کاتتر ها برداشته می شوند، منطقه به وسیله ى دست یا با استفاده از یک گیره مکانیکی به مدت ۲۰ دقیقه برای جلوگیری از خونریزی فشار داده می شود. در بسیاری از موارد، شریان در کشاله ران ممکن است پس از خروج کاتتر لخبه زده شود . این کار باعث می شود بیمار بتواند در عرض چند ساعت پس از عمل، از تخت بلند شود .
مراقبت های پرستاری بعد از آنژیوپلاستی
اکثر بیماران یک بعد از آنژیوپلاستی قلب مرخص مى شوند. به بیماران توصیه می شود که اجسام سنگین تر از ۱۰ کیلوگرم را هرگز بلند نکنند و یا تا دو هفته پس از آنژیوپلاستی اعمال شدید انجام ندهند . این کار اجازه می دهد که ناحیه ى در شریان کرونر و هم چنین شریان کشاله ران و یا بازو التیام پیدا کنند . بیماران ممکن است بعد دو یا سه روز به فعالیت های طبیعی و فعالیت جنسی خود بازگردند.
مصرف آسپیرین پس آنژیوپلاستی برای جلوگیری از وقایع ترومبوتیک آینده (به عنوان مثال، آنژین ناپایدار یا حمله ى قلبی) باید ادامه پیدا کند. در بیمارانى که استنت گذاشته اند، یک عامل ضد پلاکت ، در اکثر موارد کلوپیدوگرل (پلاویکس) ، همراه با آسپرین برای یک سال داده می شود؛ به این دلیل که فلز در استنت ها ممکن است ایجاد لخته های خون پس از قرار دادن استنت را تحریک کند.
گاهی اوقات تست ورزش چند هفته پس از آنژیوپلاستی انجام می شود و یک برنامه توانبخشی قلبی شروع می شود. توانبخشی می تواند شامل یک برنامه ۱۲ هفته ای باشد که به تدریج فعالیت های تحت نظارت یک ساعت و سه بار در هفته افزایش می یابد. تغییرات شیوه زندگی می تواند به کاهش احتمال ابتلا به بیماری های عروق کرونر کمک کند. شامل:
✅ حذف سیگار
✅ کاهش وزن و چربی رژیم غذایی
✅ کنترل فشار خون و دیابت
✅ کاهش سطح کلسترول خون
✅ کاهش کلسترول اغلب با افزودن داروهایی که نه تنها باعث کاهش سطح کلسترول می شوند، بلکه ممکن است در مقابل حملات قلبی در آینده نیز کمک کند مى باشد.
دکتر محسن صادقی قهرودی استادیار دانشگاه متخصص قلب و عروق و فوق تخصص بالون آنژیوپلاستی و والوپلاستی